czerwiec 2024

Jakie obowiązki ma pracodawca w związku z ochroną sygnalistów?

7 minut
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Spis treści

W związku z nadchodzącym wejściem w życie Ustawy o ochronie sygnalistów tj. 25 września 2024 r., kwestia ochrony sygnalistów stała się jednym z kluczowych wyzwań dla firm.


Sygnaliści, czyli osoby zgłaszające naruszenia wewnątrz organizacji, odgrywają niezastąpioną rolę w wykrywaniu i zapobieganiu nieprawidłowościom.


Po stronie pracodawców leży z kolei wdrożenie konkretnych procedur i środków ochrony sygnalistów – tak, by ci mogli w poczuciu własnego bezpieczeństwa sygnalizować  nieprawidłowości.


Jakie środki muszą więc podjąć pracodawcy by zapewnić bezpieczeństwo sygnalistom? Jakie mają obowiązki? Wszystko znajduje się w nowej ustawie o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa sygnalistów. 


Poniżej przedstawiam kluczowe obowiązki pracodawców w tym zakresie, tak by każda firma mogła podjąć odpowiednie działania i przygotować się na wejście w życie nowych przepisów.


Ustanowienie procedur zgłaszania naruszeń 

Każdy pracodawca (objęty ustawą) do 25 września br. ma obowiązek utworzyć wewnętrzny system zgłaszania naruszeń, który będzie dostępny dla pracowników oraz, w pewnych przypadkach, dla osób zewnętrznych współpracujących z firmą.


Z czego ma się składać cały system?


Po pierwsze, należy ustalić i spisać reguły oraz zasady działania sygnalistów w firmie. Reguły te mogą być ujęte w tak zwanej procedurze zgłoszeń wewnętrznych, którą następnie należy wdrożyć w firmie. Zasady te oczywiście nie mogą być dowolne, muszą spełniać wymogi opisane w ustawie o ochronie sygnalistów.


Następnie należy wdrożyć system informatyczny, który umożliwi składanie zgłoszeń przez sygnalistów. System ten powinien umożliwiać anonimowe zgłoszenia, jak również zapewniać szybką odpowiedź na każde zgłoszenie.


Sprawdź nasz Program Obsługi Sygnalistów 



WYKUP DOSTĘP DO CAŁEGO SZKOLENIA

Przykład: 

Firma X zatrudniająca ponad 250 osób wprowadziła platformę internetową, przez którą pracownicy mogą bezpiecznie i anonimowo zgłaszać podejrzenia naruszeń. Każde zgłoszenie jest automatycznie rejestrowane, a osoba zgłaszająca otrzymuje potwierdzenie jego przyjęcia.


Ważne też, by przez taki system, można było prowadzić anonimową wymianę wiadomości z sygnalistą. Nasz Program Obsługi Sygnalistów umożliwia prowadzenie korespondencji z zachowaniem anonimowości. 


Poza możliwością zgłoszenia sprawy online, pracodawca powinien umożliwić zgłoszenie sprawy ustnie. Można na przykład wyznaczyć osobę, do której nieprawidłowości mogą zgłaszać sygnaliści. Taki rozwiązanie może być jednak kłopotliwe i powodować, że sygnalista z obawy przed utratą anonimowości nie zdecyduje się na dokonanie zgłoszenia. 


Dlatego lepszym rozwiązaniem jest udostępnienie automatycznej skrzynki telefonicznej. Każdy sygnalista będzie mógł wtedy zadzwonić i nagrać swoją wiadomość.


Finalnie, w firmie powinna zostać wybrana komisja / organ lub przynajmniej wyznaczona osoba, która będzie rozpatrywać zgłoszenia sygnalistów. Dobrym rozwiązaniem jest też wydelegowanie tego obowiązku do zewnętrznego podmiotu – na przykład kancelarii prawnej – lub utworzenie mieszanego organu, złożonego z przedstawiciela pracodawcy i prawnika.


Jakie zalety ma przekazanie rozpatrywania zgłoszeń sygnalistów do kancelarii prawnej? Po pierwsze, sprawy sygnalistów będą rozpatrywały osoby z doświadczeniem w prawie pracy, rozwiązywaniu sporów pomiędzy pracodawcą a pracownikami lub doświadczone w np. prowadzeniu spraw antymobbingowych w firmie.


Korzyścią jest też fachowa wiedza prawnicza, jaką mają prawnicy. Łatwiej będzie podjąć odpowiednie działania w związku ze zgłoszonymi nieprawidłowościami.


Wspomnę jeszcze, że korzystanie z zewnętrznej pomocy pozwoli zachować anonimowość zgłoszenia. Co ważne, sygnalista może dokonać zgłoszenia podając swoje dane osobowe ale jednocześnie zastrzegając sobie zachowanie anonimowości. To może być szczególnie trudne w mniejszych firmach.


Przekazanie sprawy do kancelarii spowoduje, że kancelaria zachowa dane sygnalisty jedynie do swojej wiadomości, w ogóle nie przekazując ich pracodawcy. W ten sposób całe postępowanie może być prowadzone anonimowo, ale z wiedzą kto jest sygnalistą. Warto pamiętać, że umożliwienie takiego sposobu załatwienia zgłoszenia sygnalisty wynika wprost z ustawy, każdy pracodawca musi więc podjąć działania by taka możliwość w firmie była.


Zakaz działań odwetowych wobec sygnalistów - klucz do transparentności i bezpieczeństwa w firmie  

W obliczu rosnącej roli etyki biznesowej i transparentności, ochrona sygnalistów - osób zgłaszających nieprawidłowości wewnątrz organizacji - stała się fundamentem rzetelnego zarządzania.


Polska Ustawa o ochronie sygnalistów, wprowadzając precyzyjne regulacje w tym zakresie, szczególnie akcentuje zakaz działań odwetowych, wobec osób zgłaszających naruszenia prawa. Co to oznacza w praktyce dla pracodawców i jakie obowiązki na nich spoczywają?


Co to są działania odwetowe? 

Działania odwetowe to wszelkie negatywne konsekwencje, jakich doświadcza sygnalista po zgłoszeniu nieprawidłowości, bezpośrednio z tego powodu.


Mogą to być na przykład: zwolnienie z pracy, degradacja, pomniejszenie wynagrodzenia, mobbing czy też inne formy dyskryminacji w miejscu pracy. Ustawa wymienia bardzo dużo innych przykładów: pominięcie w kierowaniu na szkolenia, zmiana stanowiska, czy nawet kierowania na dodatkowe badania zdrowotne.


Katalog nie jest zamknięty, więc wszelkie działania, które mają wyrządzić jakąś niedogodność sygnaliście mogą być uznane za działania odwetowe.


Chcesz wdrożyć Program Obsługi Sygnalistów w Twojej firmie?
Napisz do nas! Skontaktuj się


Zakaz działań odwetowych - jest to najważniejsza zasada ochrony sygnalistów 

Na czym więc polega ten zakaz? 


Ustawa o ochronie sygnalistów, szczególnie w artykułach 11 i 12, podkreśla, że wobec osób zgłaszających naruszenia nie mogą być podejmowane żadne działania odwetowe. Co więcej, każde takie działanie traktowane jest jako niezgodne z prawem i może skutkować konkretnymi sankcjami dla sprawców.


Osoba podejmująca działania odwetowe może podlegać karze nawet dwóch lat więzienia! Warto więc by pracownicy w firmie o tym wiedzieli.


Praktyczny przykład:


Wyobraźmy sobie panią Annę, specjalistkę ds. jakości w firmie produkcyjnej, która zauważyła i zgłosiła nieprawidłowości w procesie kontroli jakości produktów. W wyniku jej działania firma mogła szybko zareagować, naprawiając problem, między innymi karząc naganą osobę wadliwie wykonywującą swoje obowiązki – Pana Andrzeja. Zgodnie z ustawą, pracodawca nie tylko nie może podjąć negatywnych kroków wobec pani Anny, ale powinien również zadbać o to, aby została ona odpowiednio chroniona przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami swojego działania. Przykładowo, powinna zadbać by Pan Andrzej nie mścił się na p. Annie, a jeżeli by do tego doszło – ponownie podjąć kroki w stosunku do Pana Andrzeja by zakończyć sytuację.


Pracodawcy muszą nie tylko wstrzymać się od podejmowania działań odwetowych, ale również aktywnie wdrożyć w organizacji kulturę wspierającą zgłaszanie nieprawidłowości oraz promować procedury ochrony sygnalistów. Ważne jest, aby pracownicy byli świadomi swoich praw i mieli dostęp do bezpiecznego, co najmniej jednego kanału zgłoszeń. 


Wprowadzenie jasnych procedur ochrony sygnalistów i zakaz działań odwetowych przekłada się na budowanie zaufania wewnątrz organizacji, promuje otwartość i uczciwość, a także zapewnia ochronę firmy przed negatywnymi konsekwencjami prawymi i finansowymi. W praktyce, firmy, które traktują poważnie ochronę sygnalistów, zyskują na wiarygodności i stabilności.


Wdrożenie przepisów Ustawy o ochronie sygnalistów jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale przede wszystkim inwestycją w kulturę organizacyjną opartą na zaufaniu i odpowiedzialności. Zapewnienie ochrony sygnalistom to krok w kierunku bardziej transparentnego, bezpiecznego i etycznego środowiska pracy.


Informacja zwrotna dla sygnalistów 

Zgodnie z wymogami ustawy, pracodawcy są zobowiązani do udzielenia sygnalistom informacji zwrotnej na temat podjętych działań w odpowiedzi na ich zgłoszenie. Informacja ta powinna być przekazana w odpowiednio krótkim czasie, nie przekraczającym trzech miesięcy od momentu zgłoszenia


Przykład:


Firma Z zapewnia, że każdy sygnalista w ciągu maksymalnie trzech miesięcy otrzymuje szczegółowy raport na temat postępów w sprawie, którą zgłosił, włącznie z informacją o wszczętych postępowaniach wyjaśniających oraz wynikach tych działań. 


Wydaje się to proste, ale w praktyce wymaga zastosowania odpowiedniego systemu. Jak bowiem zapewnić informacje zwrotną osobie, która zgłosiła nieprawidłowości anonimowo?


Nasz Program Obsługi Sygnalistów pozwala na komunikacje z sygnalistą z zachowaniem anonimowości. Sygnalista, chcący zachować anonimowość nie podaje żadnych swoich danych. Pracodawca widzi jego zgłoszenie w systemie i może na nie odpowiedzieć. Następnie sygnalista może zalogować się do tego zgłoszenia poprzez unikalny numer,  który został wygenerowany podczas zgłoszenia, sprawdzić odpowiedź pracodawcy. W ten sposób pracodawca może się kontaktować z sygnalistą bez poznawania tożsamości tej osoby.


Raportowanie i monitorowanie 

Wymagane będzie także prowadzenie rejestru zgłoszeń i regularne raportowanie o działaniach podejmowanych w odpowiedzi na zgłoszenia.


Rejestr zgłoszeń wewnętrznych musi zawierać takie dane jak:


  1. numer zgłoszenia;
  2. przedmiot naruszenia;
  3. dane osobowe zgłaszającego oraz osoby, której dotyczy zgłoszenie, niezbędne do identyfikacji tych osób – chyba że zgłoszenie jest anonimowe,
  4. adres do kontaktu zgłaszającego;
  5. datę dokonania zgłoszenia wewnętrznego;
  6. informację o podjętych działaniach następczych;
  7. datę zakończenia sprawy.

Bardzo ważny jest obowiązek poinformowania o podjętych działaniach i rozstrzygnięciu sygnalisty – wskazałem to już wyżej we wpisie.


Obowiązkowe szkolenia i podnoszenie świadomości 

Pracodawcy powinni także regularnie monitorować efektywność wdrożonych systemów ochrony sygnalistów oraz aktualizować procedury wewnętrzne, aby odpowiadały one zmieniającym się warunkom i potrzebom organizacji. Ważne jest, aby system był elastyczny oraz dostosowany do specyfiki działalności firmy. 


Przykład: 


Firma Z przeprowadza coroczny przegląd swojego systemu ochrony sygnalistów, aby ocenić, czy istniejące procedury nadal są adekwatne i skuteczne. Przegląd ten uwzględnia opinie pracowników, raporty dotyczące zgłoszeń oraz zmiany w przepisach prawa. Na tej podstawie wprowadzane są niezbędne aktualizacje w procedurach i narzędziach używanych do zgłaszania naruszeń.


Podsumowanie 

Ustawa o ochronie sygnalistów to ważny krok w kierunku wzmacniania przejrzystości i odpowiedzialności w polskich organizacjach. Obejmuje ona szerokie spektrum podmiotów i wprowadza istotne zmiany w sposobie zarządzania i zgłaszania nieprawidłowości.


Dla firm i instytucji, które jeszcze nie dostosowały swoich wewnętrznych procedur do wymogów wynikających z Ustawy o ochronie sygnalistów, teraz jest najlepszy czas na działanie. 


Warto skorzystać ze współpracy z naszą Kancelarią, aby zapewnić zgodność z nowymi regulacjami. Jeśli potrzebujesz pomocy w tym zakresie, skontaktuj się z nami lub sprawdź nasz Program Obsługi Sygnalistów


Artykuł to za mało?
Jeśli wciąż nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania lub potrzebujesz konsultacji - skorzystaj z naszej porady prawnej!

Wypełnij formularz kontaktowy, porozmawiajmy.

Skontaktuj się
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Spis treści