Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie w październiku ubiegłego roku, wprowadziła szereg istotnych zmian w polskim prawie. Obejmuje ona przede wszystkim nowe przepisy związane z prawem holdingowym, którego do tej pory nie regulowały żadne paragrafy. Z punktu widzenia spółek kapitałowych istotną zmianą są wprowadzone przez prawo holdingowe regulacje dotyczące między innymi zasady wydawania wiążących poleceń przez spółkę dominującą, zasady odpowiedzialności za ewentualne szkody spowodowane wykonywaniem wiążących poleceń, a także nowe formy ochrony wspólników (czyli akcjonariuszy mniejszościowych). Więcej szczegółowych informacji na temat prawa holdingowego możesz znaleźć tutaj.
W niniejszym artykule postanowiłem wziąć pod lupę nowe obowiązki i kompetencje rad nadzorczych i zarządów, które wprowadza prawo holdingowe. Jakie? Tego dowiesz się, czytając poniższy wpis.
Zanim przejdziemy do omówienia najnowszych zmian w prawie holdingowym, przypomnijmy sobie krótko, czym tak właściwie ono jest. Inaczej nazywa się je prawem grup spółek albo prawem koncernowym. Są to przepisy wprowadzające do Kodeksu Spółek Handlowych - zupełnie nowy dział prawa, który skoncentrowany jest przede wszystkim na uregulowaniu szczególnych rodzajów zależności pomiędzy spółkami zależnymi oraz spółką dominującą – jednocześnie modyfikując zasady funkcjonowania poszczególnych organów spółek.
Zanim przejdziemy do omówienia najnowszych zmian w prawie holdingowym, przypominamy sobie krótko, czym tak właściwie ono jest. Inaczej nazywa się je prawem s
Aby dobrze zrozumieć zasady nowelizacji, musimy również wiedzieć czym tak właściwie jest grupa spółek. Jak wskazuje art. 4 §51 Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.), grupą spółek nazywamy: ,,spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi."
Możemy więc stwierdzić, że grupa spółek to określony stosunek zależności oraz dominacji, który występuje pomiędzy spółkami tworzącymi wspólnie grupę spółek. Wszystkie te spółki muszą kierować się wspólną strategią gospodarczą, która pozwala na wykonywanie jednolitego kierownictwa nad organami zależnymi albo spółką.
Jeżeli przyjrzymy się kodeksowej definicji grupy spółek, możemy zobaczyć, iż do członków grup spółek mogą zaliczać się tylko i wyłącznie spółki kapitałowe. Wszystkie spółki osobowe nie zaliczają się więc do objętych nowelizacją przepisów. Jest tak prawdopodobnie dlatego, iż nowe przepisy nie są dostosowane do spółek usługowych (Ustawodawca używa terminów takich jak zgromadzenie wspólników czy rada nadzorcza), w związku z czym ich zastosowanie jest okrojone. Warto także zauważyć, że sama definicja grupy spółek jest bogata w wiele ogólnych pojęć, które mogą stwarzać problemy interpretacyjne.
Przejdźmy teraz do tematu głównego artykułu, czyli nowelizacji prawa holdingowego.
Zarząd spółki zależnej, która uczestniczy w grupie spółek, po nowelizacji, jest zobowiązany do sporządzania corocznego sprawozdania o powiązaniach umownych tej spółki ze spółką dominującą, za okres ostatniego roku obrotowego.
W szczególności powinno ono uwzględniać wiążące polecenia wydane spółce zależnej. Przepisy jednak nie do końca precyzują w jakiej formie i w jakim terminie ma być opublikowane sprawozdanie. Co istotne, tego obowiązku spółka zależna nie może wyłączyć, ani zmodyfikować na podstawie umowy czy statutu.
Nowe przepisy zakładają pełne podporządkowanie spółki zależnej w zakresie kontroli jej działalności przez spółkę dominującą, a także ograniczenie jej uprawnień wynikających z obecnie
obowiązujących przepisów. Nowelizacja przyznała spółce dominującej m.in.:
Po pierwsze, radzie nadzorczej spółki dominującej przysługuje obecnie prawo do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi, należącymi do grupy spółek
w zakresie realizacji interesu grupy spółek. Rada nadzorcza spółki dominującej może żądać
od zarządu spółki zależnej przedstawienia ksiąg i dokumentów oraz udzielenia informacji. Jeżeli
w spółce dominującej nie będzie rady nadzorczej, nadzór będzie sprawować jej zarząd.
Co ciekawe, zasady nadzoru spółek zależnych mogą być modyfikowane w umowie lub statucie spółki
dominującej. Spółki będą mogły więc decydować chociażby o zmianie podmiotu uprawnionego do sprawowania nadzoru czy o określeniu zasad i zakresu nadzoru.
Radzie nadzorczej przysługuje również prawo dostępu do informacji spółki dominującej
o spółkach zależnych. W związku z tym, spółka dominująca może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej, która uczestniczy w grupie spółek, a także żądać od niej udzielenia informacji z uwzględnieniem przepisów szczególnych.
Spółka dominująca, której nie udostępniono ksiąg i dokumentów czy informacji, może złożyć do sądu rejestrowego wniosek o zobowiązanie zarządu spółki zależnej do dokonania wskazanych czynności.
Nowelizacja KSH konkretyzuje pewne działania rad nadzorczych. W związku z nią, do ich obowiązków należy między innymi:
Co istotne, rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, dokonywać rewizji stanu majątku spółki oraz żądać od zarządu, prokurentów, osób zatrudnionych w spółce na umowę o pracę / dzieło / zlecenia dokumentów, sprawozdań albo wyjaśnień dotyczących spółki,
w szczególności jej działalności albo stanu majątkowego.
Powyższe informacje, dokumenty, sprawozdania czy wyjaśnienia, mają być przekazywane radzie nadzorczej, niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia zgłoszenia żądania.
Warto zapamiętać!
Rady nadzorcze w spółkach z o.o. i spółkach akcyjnych, zyskały prawo ustanowienia doraźnych albo stałych komitetów rady nadzorczej (składających się z członków rady nadzorczej, do pełnienia określonych czynności nadzorczych).
Kolejną istotną zmianą jest możliwość powoływania przez radę nadzorczą doraźnych lub stałych komitetów, składających się z jej członków, którzy mają pełnić określone czynności nadzorcze.
Doradca rady nadzorczej będzie uprawniony do pozyskiwania informacji niezbędnych dla weryfikacji określonych zagadnień dotyczących spółki – na przykład jej majątku.
Co ciekawe, umowa albo statut spółki mogą wyłączyć bądź ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej, a w szczególności przez upoważnienie walnego zgromadzenia do określenia maksymalnego łącznego kosztu wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, które spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego.
Z kolei zarządy spółek są obecnie zobowiązane do dostępu do dokumentów, udzielania informacji doradcy w toku takiej weryfikacji.
UWAGA!
Nowelizacja przewiduje sankcję karną za niezapewnienie doradcy dostępu do informacji w postaci grzywny w wysokości od 20.000 zł – 50.000 zł lub kary ograniczenia wolności.
Wielu ekspertów utrzymuje, że reżim holdingowy znajdzie zastosowanie głównie w spółkach Skarbu Państwa. W kręgu biznesów prywatnych jest znacznie mniejsza potrzeba wchodzenia w reżim holdingowy. Można jednak sądzić, że stworzeniem tego rodzaju formalnej grupy spółek mogą być zainteresowane grupy, wśród których wszystkie spółki mają swój odrębny interes – na przykład dlatego, że prowadzą działalności w kompletnie odmiennych branżach lub skierowane do różnych rynków.
Jako inny przykład możemy wskazać grupy spółek, spośród których każda wykonuje podobną, a więc konkurencyjną działalność. Reżim holdingowy może również znaleźć uznanie w grupach spółek, w których świadczą one usługi na swoją rzecz – takie, które poza grupą mogłyby kosztować mniej (na przykład z branży administracyjnej czy księgowej).
