Decydując się na zatrudnienie cudzoziemca, warto mieć na względzie obowiązki pracodawcy które powinny zostać spełnione, aby taka współpraca przebiegała zgodnie z prawem i nie rodziła negatywnych konsekwencji. Początkowo ilość formalności, jakie powinny zostać spełnione w związku z zatrudnieniem obywatela państwa nienależącego do Unii Europejskiej może wydawać się przytłaczająca.
Aby więc ułatwić Ci ten proces poniżej wyjaśnimy na kwestie, o których powinien pamiętać każdy pracodawca decydujący się na współpracę z pracownikiem będącym obywatelem państwa nienależącego do Unii Europejskiej.
Zanim podpiszesz umowę o pracę z pracownikiem, powinieneś zwrócić uwagę przede wszystkim na dwie, bardzo istotne kwestie formalne: podstawę legalizującą pobyt oraz podstawę legalizującą podjęcie pracy przez cudzoziemca. Na początku warto więc zadać sobie następujące pytania:
oraz
Przed nawiązaniem współpracy koniecznie musisz zweryfikować, czy pracownik posiada oba te dokumenty- jest to niezbędne do legalnego zatrudnienia cudzoziemca.
Aby mieć pewność, że posiadane przez przyszłego pracownika dokumenty stanowią wystarczającą podstawę zatrudnienia, poniżej znajdziesz szczegółowe omówienie legalizacji pobytu i pracy.
Przechodząc do omówienia pierwszej z dwóch wyżej wymienionych kwestii, a więc legalności pobytu zatrudnianego pracownika w Polsce zwróć uwagę, że przed podpisaniem umowy powinieneś zweryfikować czy Twój przyszły pracownik posiada odpowiednie dokumenty pozwalające na zgodny z prawem pobyt na terenie kraju.
Zgodnie bowiem z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - cudzoziemiec, będący obywatelem państwa, które nie należy do Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli posiada zezwolenie na pracę oraz ważne zezwolenie na pobyt w Polsce.
Wśród dokumentów będących ważnym zezwoleniem, legalizującym pobyt w Polsce należy wskazać między innymi dokumenty takie jak:
Dodatkowo cudzoziemiec nie dysponujący żadnym z wyżej wskazanych dokumentów, lecz przemieszczający się na podstawie ruchu bezwizowego na podstawie paszportu biometrycznego przebywa na terenie Polski legalnie. Listę krajów, który obywatele mogą podróżować bez obowiązku posiadania wiz znajdziesz tutaj.
Pamiętaj jednak, że nie każdy dokument pobytowy uprawnia cudzoziemca do pracy na terenie Polski. Jeśli Twój przyszły pracownik okaże Ci dokumenty tj. wiza turystyczna czy zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu, nie będziesz mógł go zatrudnić na tej podstawie.
Dodać trzeba, że w szczególnej sytuacji są obywatele Ukrainy oraz Białorusi, o czym jednak w dalszej części artykułu.
Jeśli pracownik, którego zamierzasz zatrudnić posiada odpowiednią podstawę do legalnego pobytu, możesz przystąpić do uzyskania pozwolenia na pracę. Należy zaznaczyć, że zezwolenie na pracę jest uzyskiwane zawsze na rzecz konkretnego pracodawcy i na konkretnym stanowisku. Nie ma zezwolenia na pracę blankietowego, które uprawniałoby do pracy u jakiegokolwiek pracodawcy.
Przechodząc do tego aspektu jako pracodawca musisz zadbać o uzyskanie odpowiedniego zezwolenia na pracę dla przyszłego pracownika. Wśród dokumentów pozwalających na legalne świadczenie pracy przez cudzoziemca w Polsce można wymienić:
Warto mieć na uwadze, że uzyskanie każdego z wyżej wymienionych dokumentów wiąże się z odrębną procedurą, która może wymagać przedstawienia dodatkowych dokumentów.
Zezwolenie na pracę jest wydawane na wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, a więc pracodawcy. Właściwy w tej sprawie, co do zasady, jest wojewoda właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi.
Kwestię tę reguluje rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Zgodnie z nim - przedsiębiorca chcący zatrudnić cudzoziemca musi uzyskać przede wszystkim zezwolenie na wykonywanie pracy typu A lub B.
Pierwsze z nich dotyczy cudzoziemca, który wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na obszarze naszego kraju.
Z kolei zezwolenie typu B, dotyczy cudzoziemca wykonującego pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo prowadzeniu spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury i przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Zezwolenie na pracę zawsze wydawane jest na czas określony, przy czym typu A wydawane jest na okres nie dłuższy niż 3 lata, zaś typu B - może zostać wydane na okres 3 lat, chyba że osoba prawna zatrudnia powyżej 25 osób, w takim przypadku zezwolenie może wydane na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Oba typy zezwoleń podlegać mogą przedłużeniu, jednak wniosek w tym przedmiocie należy złożyć nie wcześniej niż na 90 i nie później niż na 30 dni przed upływem okresu ważności zezwolenia.
Zezwolenie jest wydawane w formie decyzji administracyjnej, od której służy odwołanie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Składa się je za pośrednictwem wojewody który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia stronie.
Należy pamiętać, że w przypadku chęci zatrudnienia cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pracę, często będzie się to wiązało z przeprowadzeniem tzw. testu rynku pracy. Test rynku pracy to inaczej informacja starosty powiatowego o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych przedsiębiorstwa na lokalnym rynku pracy.
Wniosek o przeprowadzenie testu składa przedsiębiorca. Należy to zrobić w powiatowym urzędzie pracy, który jest właściwy dla przyszłego miejsca zatrudnienia. Wniosek o przeprowadzenie testu składa się jeszcze przed złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na prace dla obcokrajowca. Wówczas pracodawca uzyskuje niezbędną informację, że dana praca nie może być wykonywana przez bezrobotnego, który jest zarejestrowany w powiatowym urzędzie pracy. Przyczyną może być tutaj np. brak konkretnych specjalistów czy fachowców na lokalnym rynku pracy.
Wniosek o wydanie informacji starosty składa się z ofertą pracy, której zakres będzie później przedstawiony wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca – dlatego należy już na tym etapie ustalić zakres obowiązków jak i wysokości wynagrodzenia. Następnie starosta weryfikuje ewidencję bezrobotnych w powiatowym urzędzie pracy i wydaje stosowne oświadczenie.
Uzyskanie opinii starosty może trwać do 14 dni, a nawet i miesiąc. Informacja starosty w postaci dokumentu ważna jest przez 180 dni.
Test przeprowadzany przez starostę powiatowego nie będzie wymagany dla cudzoziemców zatrudnianych na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy tj. obywateli krajów Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy, którzy zostali objęci procedurą uproszczoną.
Opinia starosty nie jest wymagana również w przypadku obcokrajowców, którzy reprezentują zawody deficytowe. Należą do nich między innymi niektóre grupy inżynierów i pracowników budowlanych, lekarze specjaliści, pielęgniarki, opiekunowie osób starszych czy programiści i specjaliści rozwoju systemów IT.
Testu nie wykonuje się także w przypadku absolwentów i doktorantów uczelni wyższych w Polsce, Unii Europejskiej i Europejskim Okręgu Gospodarczym, którzy planują pracować w Polsce. Zwolnienie obejmuje również pracowników z państw trzecich, którzy legalnie przebywali na terenie RP 3 lata przed złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na pracę.
Prócz weryfikacji wspomnianych wyżej dwóch aspektów formalnych warto również zwrócić uwagę na to, aby wszelkie dokumenty związane z zatrudnieniem w Twoim zakładzie pracy były udostępniane przyszłemu pracownikowi w języku dla niego zrozumiałym. Zadbaj więc o to, aby nie tylko umowa o pracę, ale również obowiązujący regulamin pracy i wynagradzania czy układ zbiorowy był udostępniony pracownikowi w języku znanym pracownikowi. Uwaga – nie oznacza to, że tekst tych dokumentów musi być w języku ojczystym danego pracownika. Jeżeli włada on np. językiem angielskim to dokumenty mogą być w tym języku przedstawione pracownikowi.
Jeśli Twój przyszły pracownik posiada odpowiednią podstawę dla legalnego pobytu i zatrudnienia w Polsce, nic nie stoi na przeszkodzie, aby po przetłumaczeniu umowy o prace oraz pozostałych dokumentów regulujących warunki pracy, podpisać umowę i cieszyć się nawiązaną współpracą.
Jeśli zastanawiasz się czy Twój przyszły pracownik posiada odpowiednie dokumenty lub nie jesteś pewien czy dopełniłeś wszystkich potrzebnych formalności, zapraszamy do kontaktu.
W związku z wydarzeniami jakie zaszły za wschodnią granicą naszego kraju, ustawodawca wprowadził szczególne zasady pobytu oraz zatrudniania obywateli Ukrainy oraz Białorusi.
Obywatele Ukrainy
Musisz wiedzieć, że w związku z atakiem Rosji na Ukrainę, wprowadzono szczególne przepisy względem obywateli, którzy byli zmuszeni do opuszczenia tego kraju i przekroczenia polskiej granicy.
W związku z tym Status prawny obywateli Ukrainy reguluje ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, zwana „specustawą”.
Na jej podstawie - przepisy dotyczące warunków uznania pobytu na terenie Polski za legalny nie dotyczą obywateli, którzy posiadają:
Wyżej wskazane wyłączenie znajdzie jednak zastosowanie, jeśli obywatel Ukrainy:
Podkreślenia wymaga fakt, że w myśl przedmiotowego aktu prawnego - jeżeli obywatel Ukrainy, przybył legalnie z tego państwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, jeżeli deklaruje on zamiar pozostania w Polsce.
Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę, po dniu określonym powyżej.
Pamiętać trzeba, że ilekroć w ustawie jest mowa o obywatelu Ukrainy, rozumie się przez to także nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka obywatela Ukrainy, o ile przybył on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa i nie jest obywatelem polskim.
Także, jeżeli obywatel Ukrainy posiadający Kartę Polaka, opuścił Ukrainę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a następnie przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Zasadę tą stosuje się odpowiednio do członków najbliższej rodziny takiej osoby.
Za opisanymi powyżej zasadami legalizacji pobytu obywateli Ukrainy na terytorium Polski łączą się ściśle z rozwiązaniami ułatwiającymi adaptację tych osób na rynku pracy naszego kraju.
Na podstawie przepisów specustawy nastąpiło otwarcie polskiego rynku pracy dla uchodźców wojennych z Ukrainy. Mogą oni bowiem podjąć pracę na bardzo liberalnych zasadach.
Zgodnie z nią - obywatel Ukrainy, który wjechał do Polski ze względu na działania wojenne i deklaruje zamiar pozostania na jej terytorium, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy:
– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy, a więc pracodawca powiadomi powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu, o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Termin do wykonania tego obowiązku wynosi 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy.
Obowiązek powiadomienia, nie dotyczy przypadku, w którym obywatel Ukrainy wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie oświadczeń, czy zezwoleń na pracę.
Podkreślić trzeba, że przedmiotowe powiadomienie uprawnia cudzoziemca do wykonywania pracy bez obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, czy oświadczenia.
Następuje ono za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.
Złożenie powiadomienia o podjęciu pracy przez obywatela Ukrainy nie podlega żadnej opłacie.
Zaznaczyć trzeba, że każda zmiana pracodawcy przez cudzoziemca wymaga dokonania nowego powiadomienia, przy czym nie ma możliwości wycofania lub anulowania powiadomienia, które zostało już złożone.
Trzeba pamiętać, że każde zawarcie z cudzoziemcem kolejnej umowy, wiąże się z koniecznością złożenia nowego powiadomienia o podjęciu pracy.
Jeżeli upłynął termin przeznaczony na złożenie powiadomienia, a pracodawca tego nie uczynił, konieczne jest ponowne powierzenie pracy cudzoziemcowi, którego ono dotyczy. Oznacza to, że niezbędne jest nawiązanie nowej umowy dotyczącej jego zatrudnienia, od czego liczony będzie nowy okres 14 dni przewidziany na złożenie powiadomienia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi.
Obywatele Białorusi
Sytuacja polityczno – społeczna na Białorusi, a w szczególności sfałszowane wybory prezydenckie w sierpniu 2020 roku spowodowała wręcz ogromny wzrost emigracji z tego kraju do Polski. Wychodząc naprzeciw temu zjawisku, polski rząd od lipca tego roku znacząco ułatwił legalizację pobytu obywateli Białorusi przebywających na terenie naszego kraju na podstawie tzw. wiz humanitarnych, wprowadzając dla nich specjalną procedurę uzyskiwania zezwoleń na pobyt czasowy.
Wizy humanitarne pozwalają obywatelom innych krajów przebywać legalnie na terenie Polski oraz podejmować pracę bez konieczności uzyskania jakichkolwiek dodatkowych zezwoleń.
Warunki wydawania wiz humanitarnych określa ustaw o cudzoziemcach, zgodnie z którą - cudzoziemcowi udziela się zgody na pobyt ze względów humanitarnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zobowiązanie go do powrotu:
1) może nastąpić jedynie do państwa, w którym:
2) naruszałoby jego prawo do życia rodzinnego lub prywatnego, lub
3) naruszałoby prawa dziecka w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu. Organem właściwym w sprawie wydawania wiz humanitarnych jest komendant Straży Granicznej po przeprowadzeniu postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu.
Aby uzyskać wizę humanitarną konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. W tym celu należy wypełnić i podpisać formularz wniosku wizowego, który jest dostępny na stronie właściwego konsulatu.
Procedura uzyskania karty pobytu dla obywateli Białorusi którzy przebywają na podstawie wizy wydanej ze względów humanitarnych została wprowadzona rozporządzeniem Ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 14 czerwca 2022 r. w sprawie obywatelstw, których posiadanie uprawnia cudzoziemców do ubiegania się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Weszło ono w życie dnia 9 lipca 2022 roku.
Zaznaczyć trzeba, że warunkiem udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy na warunkach określonych w w/w aktem prawnym jest przebywanie przez obywatela Białorusi na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej wydanej w celach humanitarnych bezpośrednio przed złożeniem wniosku o jego udzielenie.
Musisz wiedzieć, że zezwolenia na pobyt czasowy udziela się na okres niezbędny do realizacji celu pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie dłuższy jednak niż 3 lata.
Zezwolenia na pobyt czasowy, udziela lub odmawia jego udzielenia wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obcokrajowca, w drodze decyzji.
Zaznaczyć trzeba, że cudzoziemiec, obowiązany jest złożyć wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy osobiście, nie później niż w ostatnim dniu jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Podkreślić trzeba, że na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy posiadacz tego rodzaju zezwolenia jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, a więc może ją wykonywać w pełni legalnie bez konieczności posiadania tego dokumentu.
Dodać trzeba, iż od 1 stycznia 2023 r. cudzoziemiec, któremu udzielono przedmiotowego zezwolenia na pobyt czasowy ma możliwość ubiegania się o wydanie polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca.
