Jest taki poziom zaawansowania prowadzenia działalności, że odpowiednią formą prawną staje się spółka akcyjna.
Można przyjąć, że jest to najwyższy stopień organizacji prawnej dla przedsiębiorstwa w Polsce, który został stworzony specjalnie z myślą o dużych przedsięwzięciach, które wymagają sporego finansowania i wiążą się z wysokim ryzykiem.
Spółka akcyjna odpowiada właśnie na te dwie potrzeby – po pierwsze, zarząd w spółce akcyjnej ma bardzo ograniczoną odpowiedzialność, zdecydowanie bardziej ograniczoną niż w spółce z o.o. Właściwie można przyjąć, że tej odpowiedzialności za zobowiązania spółki właściwie nie ponosi – poza zobowiązaniami podatkowymi.
Jest to kluczowa cecha dla realizacji przedsięwzięć o wysokiej skali ryzyka.
Po drugie, Spółka Akcyjna pozwala zbierać kapitał poprzez wejście na giełdę papierów wartościowych. Ale łatwość i wiele innych możliwości w zakresie emisji akcji powoduje, że Spółka Akcyjna pozwala także na zbieranie kapitału poza publiczną giełdą, np. poprzez crowdfunding.
Masz już duża firmę i jeszcze większe ambicje? A może dopiero planujesz założyć firmę startując od razu z dużym kapitałem i dużym projektem?
A może Twoje plany to wejście na giełdę? Być może spółka akcyjna jest zatem właśnie wyborem dla Ciebie.
Czym zatem jest w ogóle spółka akcyjna?
Spółka akcyjna to kapitałowa spółka handlowa, posiadająca osobowość prawną i charakteryzująca się stosunkowo wysokim kapitałem. Zasady jej działania są bardzo szczegółowo opisane w kodeksie spółek handlowych – co można uznać za jej zaletę, wysoki poziom skodyfikowania tych zasad pozwala na realizację trudnych i skomplikowanych przedsięwzięć.
Jej organami są zarząd, walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz rada nadzorcza (jest obowiązkowa!). Jej wspólnicy to natomiast akcjonariusze, którzy w zamian za swój wkład otrzymują prawo do części dywidendy czyli wynagrodzenia z zysków spółki i najczęściej mogą głosować na walnych zgromadzeniach w kluczowych sprawach dla spółki.
Dalej w artykule opiszę plusy i minusy spółki akcyjnej, dzięki którym dowiesz się też czy jest to forma prawna warta rozważenia dla Twojego biznesu.
Zbieranie dużego kapitału, realizacja dużych projektów czy w końcu wejście na giełdę – z reguły będą się wiązały z dużym ryzkiem.
Gdyby zarząd w spółce akcyjnej odpowiadał za jej niezapłacone zobowiązania własnym majątkiem (np. na wzór spółki z o.o.) pewnie nie byłoby zbyt wielu chętnych by zasiadać w zarządzie spółki akcyjnej realizującej np. projekt wart miliony złotych.
Dlatego właśnie w spółce akcyjnej zarząd nie odpowiada za zobowiązania spółki – z drobnymi wyjątkami, ale w przepisach dotyczących S.A nie ma odpowiednika art. 299 ksh dla spółki akcyjnej.
To oznacza, że w przypadku niewypłacalności takiej spółki (lub po prostu nie spłacania swoich wierzytelności) zarząd nie ryzykuje odpowiedzialności za te zobowiązania własnym majątkiem.
To kluczowa cecha spółki akcyjnej. Pozwala na realizacje skomplikowanych projektów i przedsięwzięć, w których skala ryzyka jest trudna do oceny lub ciężka do przyjęcia przez osobę fizyczną.
Emisja akcji i zbieranie kapitału na zakup konkurencyjnego przedsiębiorstwa czy podobnych transakcji M&A? Duża firma budowlana lub produkcyjna, zależna od rozciągniętego łańcucha dostaw? A może po prostu debiut na giełdzie?
Dla takich i podobnych przedsięwzięcia forma spółki akcyjnej sprawdzi się idealnie. Ale nie trzeba planować przedsięwzięcia za miliard złotych by spółka akcyjna była dobrym wyborem.
Każde duże przedsiębiorstwo, na które składa się wiele różnych czynników (skomplikowane łańcuchy dostaw, specyficzny rynek, duża ilość pracowników itp.) może skorzystać z formy spółki akcyjnej i tym samym ograniczyć odpowiedzialność osób zarządzających spółką.
Do głównego wyjątku w zakresie odpowiedzialności należą zobowiązania podatkowe. Za te zobowiązania zarząd odpowiada własnym majątkiem, oczywiście w przypadku braku zapłaty tych zobowiązań przez spółkę.
Spółka akcyjna to jedyna forma prawna jaka jest dopuszczona do debiutu na giełdzie papierów wartościowych. Żaden inny rodzaj spółki w Polsce nie może wejść na giełdę (przynajmniej taka jest interpretacja GPW w Warszawie na ten temat)
To właśnie niewątpliwie jeden z powodów, dla których firmy decydują się zakładać spółki akcyjne lub przekształcać w nie inne formy działalności. Motywacją dla wejścia na giełdę są przeważnie zyski, chęć wyjścia z inwestycji czy wręcz przeciwnie – chęć zebrania kapitału przez spółkę na dalsze, duże inwestycje.
Spółki publiczne charakteryzuje większa transparentność, a co za tym idzie, większe zaufanie publiczne. Obecność na giełdzie to rozgłos, możliwość emisji kolejnych akcji i szansa pozyskania funduszy na dalszy rozwój.
Wejście na giełdę wiąże się oczywiście z dużym kapitałem, spełnieniem kolejnych warunków formalnych, a także potencjalnym rozdrobnieniem akcji. Jest to proces skomplikowany i wymagający spełnienia wielu dodatkowych warunków.
Jest to jednak z pewnością zaleta spółki akcyjnej – prowadzenie firmy w innej formie działalności uniemożliwia wejście na giełdę.
Czy spółka akcyjna musi być na giełdzie? Oczywiście nie, może prowadzić także działalność zupełnie poza giełdą publiczną.
Spółka akcyjna to także odpowiednia forma do zbierania kapitału poprzez niepubliczną emisję akcji (a wiec nie na giełdzie papierów wartościowych).
W praktyce spółka akcyjna może ogłosić (np. w Internecie czy prasie), że emituje akcje, a inwestorzy mogą te akcje objąć, wpłacając tym samym kapitał do spółki. Spółka akcyjna będzie dobrą formą do organizowania np. crowdinvestingu.
Teoretycznie emisja może dotyczyć każdej kwoty, należy jednak pamiętać że po przekroczeniu określonych progów wymagane jest zawiadomienie lub akceptacja emisji przez Komisję Nadzoru Finansowego.
W każdym razie jest to istotna zaleta spółki akcyjnej, dająca jej przewagę np. nad spółką z o.o. W teorii spółka z o.o. także może wyemitować nowe udziały i zbierać inwestorów chętnych do ich objęcia. Jednak objęcie udziałów w sp. z o.o. wymaga formy notarialnej, a to sporo utrudnia.
Wyobrażasz sobie, że 2500 drobnych inwestorów pójdzie do notariuszy by objąć udziały o wartości np. 500 zł? Technicznie jest to właściwie niewykonalne, a łączne koszty takiej operacji będą niewiele niższe niż wartość emisji. Tymczasem w spółce akcyjnej dla objęcia akcji wystarczy forma dokumentowa, a więc zapisać się na akcje i je objąć można np. za pośrednictwem emaila.
Tu należy wspomnieć o pewnej nowości – Prostej Spółce Akcyjnej. Tzw. PSA także pozwala na łatwą emisję akcji i ich łatwe objęcie ale, w odróżnieniu od Spółki Akcyjnej – nie przewiduje wyłączenia odpowiedzialność zarządu.
Można więc przyjąć, że jeżeli chodzi o niewielką i nieryzykowaną emisję akcji to wystarczy Prosta Spółka Akcyjna (więcej przeczytasz tu), a jeżeli emisja dotyczy większego biznesu – warto pomyśleć o realizacji w ramach Spółki Akcyjnej.
Są także przypadki, w których przyjęcie formy spółki akcyjnej będzie obowiązkowe. Chodzi tu o sytuacje, w których przepisy jasno określają, że dany rodzaj działalności gospodarczej może być prowadzony wyłącznie przez spółkę akcyjną.
Najbardziej znanym przypadkiem będzie prowadzenie banku – jeżeli przedsiębiorca chce otworzyć bank musi to zrobić w formie spółki akcyjnej. Także zakłady ubezpieczeń społecznych oraz powszechne towarzystwa emerytalne muszą być prowadzone w formie spółki akcyjnej.
Ograniczenie także dotyczy instytucji pożyczkowych – choć tu furtka jest nieco szerzej uchylona, bo instytucje pożyczkowe mogą działać w formie spółki z o.o. lub spółki akcyjnej.
Jedną z najbardziej podstawowych, ale i najistotniejszych zalet spółki akcyjnej jest jej podmiotowości prawna. Będąc osobą prawną, spółka sama zaciąga zobowiązania i sama za nie odpowiada – z majątku spółki. Oznacza to, że akcjonariusze nie odpowiadają za nie swoim majątkiem osobistym i są zabezpieczeni przed dużymi stratami. Odpowiada to istocie spółki akcyjnej i pozwala na podjęcie większego ryzyka z jednoczesnym zabezpieczeniem się przed konsekwencjami.
Wspólnicy (akcjonariusze) odpowiadają zatem tylko do wysokości swojego wkładu – który także może być wysoki i bolesny w utracie, zwłaszcza w przypadku nieruchomości czy dużych wkładów pieniężnych - jednak ryzyko to jest z góry wiadome i określone.
Akcjonariusze odpowiadając więc tym, co wniosą do spółki w zamian za objęcie akcji. Jeżeli spółka np. zbankrutuje i upadnie – nie odzyskają już swoich wkładów.
Uwaga! Wyjątkiem jest w tym przypadku spółka akcyjna w organizacji – w tym okresie jest możliwa odpowiedzialność akcjonariuszy z majątku osobistego.
Niewątpliwą zaletą spółki akcyjnej jest możliwość emisji akcji w różnych seriach i różnych rodzajów.
Daje to sporą elastyczność np. w przypadku zbierania kapitału przez spółkę akcyjną – można jednocześnie emitować akcje różnych serii, z różnym uprzywilejowaniem – innym dla inwestorów instytucjonalnych, innym dla już obecnych akcjonariuszy, a jeszcze innych dla drobnych inwestorów indywidulanych.
Daje to możliwość dostosowania akcji do oczekiwań zarówno inwestora jak i spółki. Przykładowo, szczególnym rodzajem akcji uprzywilejowanych są akcje nieme. Właściciele takich akcji otrzymują wyższe dywidendy lub pierwszeństwo zaspokojenia, a nawet oba przywileje, kosztem utraty swojego głosu na walnym zgromadzeniu.
Emisja akcji niemych może skusić inwestorów indywidulanych do zainwestowania w daną spółkę akcyjną – dla drobnych inwestorów najważniejsze jest zapewnić sobie maksymalny zysk, więc uprzywilejowanie w postaci wyższej dywidendy jest kusząca perspektywą. Jednocześnie drobni inwestorzy nie są z reguły zainteresowani głosowaniem na Walnych Zgromadzeniach – mając np. 0,01% akcji w spółce głos takiej osoby i tak nie ma żadnej wartości, z czego te osoby zdają sobie sprawę.
Z drugiej strony, spółka akcyjna emitując akcje nieme na rzecz setek czy tysięcy drobnych inwestorów zapewnia sobie, że nie będą oni mieszali się w sprawy spółki. Zabezpiecza się także przed np. skupieniem tych akcji przez większy podmiot i przejęciem tym sposobem kontroli nad spółką (czy choćby zwiększeniem wpływu na spółkę).
Możliwe są także inne uprzywilejowania akcji, jak choćby akcje uprzywilejowane co do głosów, gdy na jedną akcje przypadają np. 2 głosy. Dodatkowo akcje emitowane w różnych seriach mogą mieć różną wartość i być obejmowane za różne wkłady.
Możliwości jest więc sporo, spółka akcyjna została tak zorganizowana by dawać możliwie najwięcej opcji i rozwiązań dla biznesu.
Jak założyć spółkę akcyjną? Należy zacząć od tego, że Spółkę akcyjną można założyć jedynie u notariusza, nie mam możliwości założenia jej przez system S24.
Także wiele czynności spółki akcyjnej, a nawet protokoły walnego zgromadzenia akcjonariuszy, wymagają formy aktu notarialnego – co wiąże się z regularnymi kosztami. Spółka akcyjna wymaga także prowadzenia pełnej księgowości, a co rok sprawozdania finansowego z obowiązkową opinią biegłego rewidenta.
Jednym zdaniem, spółka akcyjna to wysoce sformalizowana forma prowadzenia działalności gospodarczej. Oddaje to jednak intencje by był to rodzaj spółki odpowiedni dla większych przedsięwzięć.
Koszt księgowości także jest większy niż w przypadku prowadzenia JDG czy spółki z o.o. i należy to wziąć pod uwagę planując założenie spółki akcyjnej.
Wysoki próg wejścia stanowi także kapitał zakładowy w spółce akcyjnej – najwyższy spośród wszystkich rodzajów spółek, bo minimalny kapitał dla spółki akcyjnej to 100 tysięcy złotych. Inna sprawa, że przed rejestracją spółki konieczne jest opłacenie akcji w przynajmniej jednej czwartej ich nominalnej wartości.
Na kapitał zakładowy spółki akcyjnej składają się akcje, przy czym minimalna wartość jednej akcji nie może być niższa niż 1 grosz.
Wkładami wnoszonymi na pokrycie kapitału akcyjnego mogą być zarówno pieniądze jak i wkłady niepieniężne, np. nieruchomości czy przedsiębiorstwo. Obowiązkowe w takim przypadku jest wykonanie badania wartości takich wkładów przez biegłego rewidenta. Jest to na pewno dodatkowa „niedogodność”, choć z drugiej strony zabezpiecza to prawidłowe określenie kapitału zakładowego w S.A – a stanowi on także funkcję gwarancyjną dla wierzycieli, stąd ważne, żeby nie był np. zawyżony (bez pokrycia).
Pogłębione formalizmy i koszty stanowią więc wadę z punktu widzenia operacyjnego ale mogą stanowić także i zaletę – przykładowo dla potencjalnych inwestorów. Obowiązkowe badanie sprawozdań czy opinie biegłych przy wnoszeniu do spółki aportu mogą budować pewność i zaufanie inwestorów i zachęcać ich do dokapitalizowania spółki.
Spółka akcyjna ma także inne cechy, które oceniane z punktu widzenia prostoty czy kosztów prowadzenia biznesu mogą być odbierane za jej wady.
Ze spraw jeszcze niewymienionych należy podkreślić konieczność powołania rady nadzorczej, niezależnie od kapitału zakładowego czy ilości akcjonariuszy. Proces rejestracji spółki jest skomplikowany i czasochłonny, potrafi być także kosztowny, szczególnie gdy wnoszone są wkłady niepieniężne.
Zaryzykuje także twierdzenie, że prowadzenie spółki akcyjnej wymusza zatrudnienie specjalistycznej obsługi prawnej, finansowej i zarządczej czy księgowej. Skomplikowany jest także proces likwidacji spółki.
Z pewnością minusem spółki akcyjnej jest także fakt, że jest ona opodatkowana podwójnie – zarówno jako spółka, jak i jej akcjonariusze – a podatków, jak wiadomo, nie lubi nikt, nawet tych pojedynczych. Zyski spółki objęte są więc podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), a po wypłacie dywidendy jest ona opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych w wysokości 19%.
Zasady opodatkowania są więc identyczne jak w spółce z o.o., nie ma tu żadnej różnicy.
Czy warto więc zakładać lub przekształcać się w spółkę akcyjną? Może lepiej założyć sp. z o .o.?
Moim zdaniem nie ma sensowej odpowiedzi na to pytanie, bowiem te spółki różnią się od siebie i ich przeznaczenie jest po prostu różne.
Spółka akcyjna jest więc przeznaczona do prowadzenia przedsięwzięć kosztownych i ryzykownych, jest to forma dla firm o dużych obrotach lub ambicjach, którym zależy na wysokiej transparentności. Z pewnością jest ona bardziej odpowiednia w niektórych sektorach niż innych, ale w rękach osób, które wiedzą jak nią zarządzać może się okazać przydatnym narzędziem także na nietypowych polach.
Mając na uwadze dużą i skomplikowaną skalę działalności nie powinny przeszkadzać formalne obowiązki istniejące w spółce akcyjnej – standardem jest powierzenie ich obsługi do podmiotów zewnętrznych jak np. kancelarie prawnicze.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o wadach i zaletach spółki akcyjnej – napisz do nas, chętnie pomożemy!
