Wielu przedsiębiorców słyszało już o planowanym wejściu w życie "przepisów o ochronie sygnalistów" czyli popularnie mówiąc "o sygnalistach".
Przepisy te miały obowiązywać w Polsce w wyniku wdrożenia unijnej dyrektywy - termin na jej wprowadzenie mieliśmy do 17 grudnia 2021 roku.
Ponieważ do dnia dzisiejszego to się nie wydarzyło, Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Polsce, ze względu na niewprowadzenia tej dyrektywy do naszego prawa.
W związku z powyższym, rządzący nieco przyspieszyli prace i 12 lipca 2023 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji została opublikowana nowa (kolejna) wersja projektu, wprowadzająca pewnie zmiany, które warto mieć na uwadze przed faktycznym wejściem w życie ustawy.
Jednakże 6 marca 2024 r. zamieszczono zupełnie nową wersję projektu ustawy, która w ogólnych założeniach pozostaje zbieżna z poprzednimi wersjami, lecz dokonuje znacznego rozszerzenia zakresu spraw objętych zgłoszeniami sygnalistów.
Obecnie planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów prognozowany jest na pierwszy kwartał 2024 roku.
Przy okazji, więcej o tym czym jest dyrektywa o sygnalistach przeczytasz tutaj:
Co zatem zakłada nowy projekt ustawy?
Z punktu widzenia przedsiębiorcy, jednymi z ważniejszych są zmiany w systemie zgłoszeń wewnętrznych - zgłoszeń dotyczących naruszenia prawa w firmie.
Nowe przepisy rezygnują z dłuższego okresu przejściowego dla przedsiębiorców, którzy zatrudniają od 50 do 249 pracowników, wprowadzając sztywną datę ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych na 17 grudnia 2023 roku. Natomiast dla Pracodawców zatrudniających co najmniej 250 pracowników obowiązek wprowadzenia ww. regulaminu zaistnieje już z chwilą wejścia przepisów w życie czyli po upływie 14 dni od ich ogłoszenia.
Ponadto projekt ustawy zakłada, że przedsiębiorcy zatrudniający od 50 do 249 pracowników, będą mogli np. na podstawie umowy, ustalić wspólne zasady przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń oraz przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego zgłoszonego naruszenia praz przeprowadzenia w tym zakresie postępowania wyjaśniającego.
Firmy są zobowiązane do przechowywania danych osobowych swoich pracowników - to powszechnie wiadoma sprawa.
Nowe przepisy ustawy wydłużają termin ich przechowywania z 15 miesięcy do 3 lat po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym zakończono działania następcze, a więc np. po przeprowadzeniu postepowania wyjaśniającego w firmie, po wszczęciu kontroli albo po zakończeniu postepowań zainicjowanych takimi działaniami - związanymi z sygnalistami.
Wspomniany okres będzie wymagany również w zakresie przechowywania dokumentów dotyczących zgłoszenia oraz informacji zawartych w rejestrze zgłoszeń - wszystko oczywiście w kontekście zgłoszeń sygnalistów.
Nowe przepisy wprowadzają zmiany także w zakresie ochrony sygnalistów przed działaniami odwetowymi w razie zewnętrznego zgłoszenia naruszeń - a więc w zakresie zgłoszenia do zewnętrznego organu jak np. prokuratura.
Co zatem ulega zmianie?
Proponowane uregulowania zakładają, że zaświadczenie sygnalisty potwierdzające podleganie przez niego ochronie nie będzie wymagało już żądania zgłaszającego, a zostanie wydane każdorazowo przez organ przyjmujący takie zgłoszenie zewnętrzne.
Takie zaświadczenie może uchronić sygnalistę m.in. przed zwolnieniem, degradacją, dyskryminacją lub przed zastosowaniem innego środka dyscyplinarnego.
Z jednej strony pomysł ten wydaje się być dobrym, ale jak to w prawie bywa, ma też swoją ryzykowną stronę. Niektórzy eksperci twierdzą, że ochrona sygnalisty w tym trybie ( w trybie zewnętrznego zgłaszania nieprawidłowości) będzie nie tylko mocno utrudniona, ale także ryzykowna z uwagi na to, że w grę w tym przypadku wchodzi już ewentualna odpowiedzialność karna za fałszywe zeznania.
Zatem jak widzi to ustawodawca?
Zaświadczenie miałoby być wydane po odebraniu od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, a organ publiczny będzie mógł nie wydać zaświadczenia, jeśli zgłaszający nie uprawdopodobni w sposób dostateczny wystąpienia naruszenia prawa lub zgłoszenie nie spełni przesłani działania na rzecz interesu publicznego.
Jest to o tyle problematyczne, że objęcie ochroną sygnalisty będzie skuteczne dopiero po wydaniu zaświadczenia przez organ publiczny, który to dokument powinien wydać w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania i tym okresie sygnalista nie będzie objęty ochroną.
Nowy projekt ustawy zakłada także zmiany w przepisach karnych. Osoba uniemożliwiająca dokonanie zgłoszenia naruszenia prawa przez Sygnalistę lub podejmująca działania mające na celu spowodowanie istotnych utrudnień w zgłoszeniu, będzie mogła zostać ukarana grzywną, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności do roku.
Jeśli powyższe czynności zostaną dokonane z użyciem przemocy, groźby albo podstępu, taka osoba będzie ponosić odpowiedzialność karną w postaci pozbawienia wolności do lat 3.
Warto jeszcze wspomnieć o innych zmianach, jakie przewiduje nowa ustawa:
Miejmy nadzieję, że opisane przez nas zmiany projektu będą już ostatnimi. Przedstawiony projekt ustawy może jednak ulec dalszym modyfikacjom z uwagi na konieczność wypracowania nowego projektu po wyborach. Istnieje dużo prawdopodobieństwo, że ustawodawca będzie bazował na dotychczas stworzonym projekcie.
Zachęcamy do śledzenia dalszych zmian. Jeśli jakieś się pojawią na pewno będziemy o nich pisać.
