Zrównoważony rozwój, odpowiedzialność społeczna i przejrzystość działań to wyzwanie przed którymi stoją współczesne organizacje. W odpowiedzi na te potrzeby powstała koncepcja ESG (Environmental, Social, Governance), która łączy w sobie kwestie związane z ochroną środowiska, odpowiedzialnością społeczną oraz ładem korporacyjnym.
Co to jest ESG i jaki ma związek z zasadami ochrony sygnalistów?
Dlaczego ochrona sygnalistów jest nie tylko wymogiem prawnym, ale także narzędziem do budowania przewagi konkurencyjnej?
Jakie nowe wyzwania czekają przedsiębiorców?
Sprawdźmy, jak sygnaliści wpisują się w standardy środowiskowe, społeczne oraz ład korporacyjny.
Najprościej rzecz ujmując ESG to sposób w jaki firmy pokazują, że dbają o środowisko, społeczeństwo i etyczne zarządzanie. Kluczowe regulacje dot. ESG zostały ujęte w dyrektywie CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która weszła w życie 5 stycznia 2023 roku. W dyrektywie znajdują się przepisy nakładające na firmy obowiązek raportowania informacji o ich działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju. CSRD powinna zostać implementowana przez państwa członkowskie do lipca 2024 roku. Natomiast od 2024 roku pewne kategorie podmiotów w Unii Europejskiej są zobowiązane do raportowania ESG w zakresie spełnienia wymogów ochrony środowiska, odpowiedzialności społecznej i ładu korporacyjnego. W Polsce proces wdrażania dyrektywy CSRD jest w toku. W kwietniu 2024 roku opublikowano projekt ustawy mającej na celu implementację tych przepisów. Na dzień dzisiejszy dyrektywa CSRD nie została jeszcze w pełni wdrożona do polskiego prawa, ale proces legislacyjny jest zaawansowany i zmierza ku finalizacji.
Raport ESG nazywany jest raportem zrównoważonego rozwoju, który zawiera informacje o działalności firmy w trzech obszarach:
Środowiskowym (Enviromental) – ochrona środowiska, emisja gazów cieplarnianych, zarządzanie zużyciem zasobów naturalnych, zarządzanie odpadami.
Społecznym (Social) – polityka zatrudnienia, bezpieczeństwo pracy, zrównoważony rozwój społeczności lokalnej, prawa pracownicze, zaangażowanie społeczne.
Zarządczym lub Ładu Korporacyjnego (Corporate Governance) – struktura zarządzania w firmie i praktyki zarządcze, przejrzystość działań etyka biznesowa, polityka antykorupcyjna.
Raport ESG jest więc sprawozdaniem firmy dotyczącym działań związanych ze zrównoważonym rozwojem. Skierowanym do kluczowych interesariuszy, takich jak inwestorzy, instytucje finansowe i ubezpieczeniowe, klienci, pracownicy i lokalne społeczności. Zawarte w tym dokumencie informacje umożliwiają ocenę wpływu przedsiębiorstwa na środowisko i społeczeństwo.
Nie wszystkie firmy od razu muszą tworzyć raporty ESG. Dyrektywa CSRD przewiduje harmonogram wdrożenia. Kolejność zobowiązywania przedsiębiorstw do przygotowywania i podejmowania działań w obszarze ESG została zaplanowana etapowo, aby objąć różne grupy przedsiębiorstw. Obowiązek wdrożenia uzależniony jest od poziomu zatrudnienia oraz przychodów danego przedsiębiorstwa.
Oto jak wygląda plan wprowadzenia dyrektywy CSRD:
Zatem kluczowym pierwszym krokiem jest odpowiednia weryfikacja kryteriów oraz sprawdzenie od kiedy dany podmiot będzie objęty obowiązkiem raportowania. Warto pamiętać, że nawet jeśli firma nie jest bezpośrednio zobowiązana do raportowania, to może być zobligowana do dostarczania takich danych w ramach dostaw swoich kontrahentów.
Co zatem mają wspólnego sygnaliści z ESG?
Sygnaliści, czyli osoby, które zgłaszają lub ujawniają nieprawidłowości w organizacjach, odgrywają istotną rolę w kontekście ESG, a w szczególności w zapewnieniu przejrzystości i etycznego prowadzenia działalności gospodarczej. W kontekście ESG kwestie ochrony sygnalistów są osadzone we wszystkich trzech filarach ESG.
Na potrzeby raportowania, w lipcu 2023 roku Komisja Europejska przyjęła pierwszy zestaw Europejskich Standardów Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). Standardy te mają ułatwić raportowanie działań związanych ze zrównoważonym rozwojem w całej Unii Europejskiej, wprowadzając szczegółowe wytyczne dla przedsiębiorców co do tego w jakim zakresie oraz w jaki sposób mierzyć i ujawniać informacje niefinansowe.
Jednym z nich jest ERSG G1-1, który dotyczy kultury organizacyjnej i polityki biznesowej. Ten aspekt odnosi się do sposobu, w jaki przedsiębiorstwo kieruje swoją działalnością, minimalizuje ryzyka i buduje zaufanie inwestorów oraz kontrahentów. W ramach tego standardu, firmy muszą ujawniać, jak radzą sobie z etyką biznesu, przeciwdziałaniem korupcji oraz ochroną sygnalistów.
W praktyce w zakresie ochrony sygnalistów oznacza to konieczność podania danych, takich jak:
Jeśli firma nie ma jeszcze polityki ochrony sygnalistów, będzie musiała to zaznaczyć w raporcie. Warto też w nim wskazać, czy firma planuje wdrożenie takich zasad, a jeżeli tak, to jaki ma harmonogram tych działań.
Ochrona sygnalistów jest więc kluczowym elementem zarządzania w organizacji, wspierając realizację założeń "Governance" w ESG. Organizacje, które wdrażają jasne procedury ochrony sygnalistów pokazują więc, że zależy im na zgodności z przepisami prawa i etycznym prowadzeniu działalności.
Firmy, które posiadają skuteczne mechanizmy ochrony sygnalistów, są postrzegane jako bardziej wiarygodne i odpowiedzialne, co może zwiększać ich atrakcyjność inwestycyjną. Ochrona sygnalistów oraz promowanie transparentności stanowią więc nie tylko wymóg prawny, lecz także fundament budowania zaufania wśród interesariuszy.
Obszar "Social" w ramach ESG dotyczy relacji organizacji z jej pracownikami, kontrahentami oraz społecznościami, na które wywiera wpływ. W kontekście sygnalistów odnosi się przede wszystkim do takich kwestii jak poszanowanie praw pracowniczych. Wprowadzenie mechanizmów ochrony sygnalistów jest wyrazem dbałości o prawa pracowników. Pracownicy, którzy mają odwagę zgłaszać naruszenia, takie jak mobbing, dyskryminacja czy łamanie prawa pracy, powinni być chronieni przed działaniami odwetowymi.
Ponadto organizacje dbające o obszar "Social" powinni również wdrażać system anonimowego zgłaszania nieprawidłowości, co sprzyja budowaniu zaufania między pracownikami, a pracodawcą. Ochrona sygnalistów wpisuje się w ideę odpowiedzialnego zarządzania zasobami ludzkimi, przyczyniając się do wzrostu zaangażowania pracowników, promując tym samym kulturę otwartości i bezpieczeństwa.
Co więcej, działania sygnalistów odgrywają kluczową rolę w obserwowaniu tego, jak pracodawcy traktują swoich pracowników, czy przestrzegają standardów społecznych i jak radzą sobie z zapobieganiem dyskryminacji. Firmy, które tworzą raporty ESG, muszą jasno pokazać, jakie kroki podejmują, by wspierać sygnalistów oraz promować zgłaszanie problemów związanych ze społecznymi aspektami ich działalności. Warto podkreślić, że aktywność sygnalistów pomaga budować przejrzyste i odpowiedzialne środowisko pracy. Dzięki temu firmy mogą szybko wychwycić potencjalne problemy, zanim staną się one zagrożeniem dla ich reputacji.
Rola jaką odgrywają sygnaliści tutaj jest bardzo istotna, ponieważ przyczyniają się oni do identyfikowania i eliminowania praktyk szkodliwych dla środowiska oraz wspierania działań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ich zadanie w tym obszarze można podzielić na kilka kluczowych aspektów.
Przede wszystkim sygnaliści mogą ujawniać działania przedsiębiorstw, które naruszają przepisy dotyczące ochrony środowiska, takie jak: nielegalne składowanie odpadów, zanieczyszczenie wód, powietrza lub gleby, przekraczanie dozwolonych emisji CO₂ lub innych szkodliwych substancji. Dzięki ich zgłoszeniom możliwe jest szybkie reagowanie na potencjalne szkody dla środowiska i lokalnych społeczności.
W obliczu coraz większego nacisku na działania prośrodowiskowe, niektóre firmy mogą przedstawiać się jako bardziej ekologiczne niż są w rzeczywistości (tzw. greenwashing). Sygnaliści mogą ujawniać manipulacje w raportach środowiskowych czy fałszywe certyfikaty, przyczyniając się do zachowania wiarygodności działań ESG. Zgłaszanie nieefektywnych, przestarzałych lub szkodliwych technologii i procesów może być impulsem do wdrażania bardziej zrównoważonych rozwiązań technologicznych, co sprzyja długofalowej ochronie środowiska.
Obecność skutecznego sytemu whistleblowingu w organizacji pokazuje, że firma podejmuje odpowiedzialność za wpływ swojej działalności na środowisko oraz buduje transparentność i zaufanie w relacjach z innymi podmiotami. Włączenie sygnalistów w działania na rzecz ochrony środowiska wzmacnia więc odpowiedzialność przedsiębiorstw, a jednocześnie minimalizuje ryzyka reputacyjne, finansowe i prawne związane z naruszeniami w obszarze środowiskowym.
Wdrożenie ESG to nie tylko wymóg wynikający z przepisów, ale także okazja do budowania długoterminowej wartości dla przedsiębiorstw. Rola sygnalistów w realizacji założeń ESG jest niezaprzeczalna - ich działania wspierają transparentność, pomagają identyfikować potencjalne zagrożenia i wzmacniają odpowiedzialność organizacji. ESG to zatem nie tylko narzędzie raportowania, lecz także fundament zrównoważonego rozwoju, który ma realny wpływ na środowisko, społeczeństwo i biznes.
Co prawda zarówno sam obowiązek, jak i termin rozpoczęcia raportowania uzależnione są od szeregu czynników. Warto jednak już teraz rozpocząć przygotowania w zakresie ochrony sygnalistów. Obejmuje to opracowanie procesów, procedur i innych elementów, które pozwalają zebrać dane potrzebne do własnego raportowania lub spełnienia wymagań ESG przez kontrahentów.
