Tragiczne wydarzenia potrafią zmieniać rzeczywistość – także tę prawną. Śmierć 8-letniego Kamilka z Częstochowy poruszyła opinię publiczną, wywołując natychmiastową reakcję ustawodawcy. Efektem tych działań jest ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku, znana jako „Lex Kamilek". Założeniem jest wzmocnienie ochrony dzieci przed przemocą oraz zapewnienie im kompleksowej pomocy w sytuacjach zagrożenia.
Chociaż ustawa ma na celu przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa małoletnich, jej skutki wykraczają daleko poza rodzinne i opiekuńcze ramy. Nowe regulacje wpływają również na przedsiębiorców – zwłaszcza tych, których działalność dotyczy dzieci i młodzieży. Instytucje edukacyjne, organizacje sportowe, placówki rekreacyjne, a nawet przedsiębiorstwa świadczące usługi transportowe – każda z nich musi zmierzyć się z dodatkowymi obowiązkami, aby sprostać nowym standardom ochrony.
Co to oznacza w praktyce? Jakie działania musisz podjąć, aby dostosować swój biznes do „ustawy Kamilka"? W naszym artykule przeanalizujemy najważniejsze zmiany, ich wpływ na przedsiębiorców i konkretne kroki, które warto podjąć, aby uniknąć ryzyka sankcji.
Jednym z kluczowych obowiązków wynikających z "Lex Kamilek" jest obowiązek skrupulatnej weryfikacji personelu oraz innych osób dopuszczonych do pracy z dziećmi. Pracodawcy oraz organizatorzy działalności muszą sprawdzić każdego pracownika, wolontariusza czy stażystę w dwóch rejestrach: Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (RSPTS) oraz Krajowym Rejestrze Karnym (KRK). Dodatkowe wymogi dotyczą cudzoziemców, którzy muszą dostarczyć zaświadczenia z rejestrów karnych swoich krajów obywatelstwa i zamieszkania.
Nowe procedury rekrutacyjne
Każda osoba, mająca podjąć pracę z dziećmi, musi przedstawić zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Opłatę za wydanie zaświadczenia ponosi przyszły pracownik, co może budzić pewne kontrowersje. Obecnie wynosi ona 30 zł za wersję papierową lub 20 zł za wersję elektroniczną, a zaświadczenie można uzyskać w punktach informacyjnych KRK, online przez system e-KRK lub wysyłając stosowny wniosek pocztą. Przedsiębiorcy muszą uwzględnić ten wymóg w swoich procedurach rekrutacyjnych i zadbać o skuteczną komunikację z kandydatami.
Rozszerzona odpowiedzialność
Obowiązek weryfikacji personelu spoczywa na pracodawcy lub organizatorze działalności. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować poważnymi karami finansowymi, co szczególnie dotknie małe firmy, które często nie dysponują wystarczającymi zasobami, aby sprostać nowym regulacjom. Kluczowe jest więc wprowadzenie odpowiednich procedur i systemów kontroli.
Specyficzne wymogi dla cudzoziemców
Pracodawcy zatrudniający cudzoziemców muszą spełnić dodatkowe wymogi, które wymagają szczególnej uwagi. Kandydaci z zagranicy mają obowiązek dostarczyć zaświadczenia z rejestrów karnych zarówno swoich krajów obywatelstwa, jak i zamieszkania. W przypadku trudności z uzyskaniem takich dokumentów przepisy przewidują możliwość składania oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że obowiązek weryfikacji dotyczy również osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowy zlecenia czy o dzieło. Obowiązek ten obejmuje także osoby współpracujące z organizacjami w ramach wolontariatu, co może być wyzwaniem dla podmiotów opierających swoją działalność na wsparciu ochotników.
Dla wielu przedsiębiorców nowe regulacje oznaczają konieczność wprowadzenia systemów umożliwiających sprawną weryfikację dokumentacji pracowników. W praktyce może to wymagać zatrudnienia dodatkowych osób odpowiedzialnych za procedury rekrutacyjne lub korzystania z zewnętrznych firm specjalizujących się w audycie zgodności. Przykładowo, firmy organizujące obozy letnie dla dzieci muszą upewnić się, że każdy opiekun, instruktor czy nawet kierowca autokaru spełnia wymagania określone w ustawie.
„Lex Kamilek" wprowadza również obowiązek opracowania i wdrożenia standardów ochrony małoletnich dla podmiotów działających na rzecz dzieci. Standardy te powinny obejmować:
Zgodnie z przepisami, obowiązek opracowania i wdrożenia standardów ochrony małoletnich spoczywa na szerokim kręgu podmiotów. Do grupy zobowiązanych należą nie tylko placówki edukacyjne, takie jak szkoły i przedszkola, ale także:
Każda z tych placówek zobowiązana jest do dostosowania standardów ochrony dzieci do specyfiki prowadzonej działalności. Standardy te powinny być opracowane w dwóch wersjach: pełnej, przeznaczonej dla personelu, oraz uproszczonej, przystosowanej do zrozumienia przez dzieci. Dodatkowo, opracowane procedury muszą uwzględniać szczególne potrzeby różnych grup dzieci, w tym dzieci z niepełnosprawnościami. Przykładowo, placówki takie jak szkoły integracyjne, w tym szkoły prywatne, powinny dostosować swoje procedury do potrzeb uczniów z trudnościami w komunikacji, zapewniając odpowiednie formy wsparcia.
Zgodnie z nowymi przepisami, od 15 sierpnia 2024 roku organy nadzorcze mogą nakładać kary finansowe na podmioty, które nie wprowadziły standardów ochrony małoletnich.
Chociaż kary te mogą wydawać się niewielkie, ich wpływ na reputację firmy może być znaczący. Brak odpowiednich procedur może również skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi w przypadku zaniedbania prowadzącego do krzywdy dziecka.
„Ustawa Kamilka", pomimo szlachetnych założeń związanych z ochroną dzieci, rodzi poważne problemy interpretacyjne, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstw i instytucji związanych z edukacją, kulturą i rozrywką. Wprowadzenie szczegółowych przepisów budzi pytania dotyczące ich praktycznego stosowania, a także obciążeń organizacyjnych i finansowych.
Zakres weryfikacji personelu — kto podlega sprawdzeniu?
Jednym z najczęściej zgłaszanych problemów jest brak jednoznacznych wytycznych dotyczących zakresu obowiązkowej weryfikacji osób mających kontakt z dziećmi. Czy każda osoba wchodząca na teren placówki – na przykład rodzice, którzy odprowadzają dzieci na zajęcia – powinna być objęta procedurą sprawdzania w Krajowym Rejestrze Karnym (KRK)? A co z osobami zewnętrznymi, takimi jak kurierzy dostarczający paczki? Przedsiębiorcy zgłaszają, że brak jasnych definicji w ustawie może prowadzić do nadinterpretacji, a w efekcie do nieuzasadnionego zwiększenia kosztów.
Koszty zaświadczeń — bariera w rekrutacji?
W praktyce to przyszli pracownicy muszą ponosić koszty uzyskania zaświadczeń o niekaralności. W sektorach z niskim wynagrodzeniem, takich jak opieka nad dziećmi czy animacja, może to skutecznie odstraszać potencjalnych kandydatów, zwłaszcza ludzi młodych, wchodzących na rynek pracy. Dla pracodawców z kolei oznacza to trudności w pozyskiwaniu personelu, a w dłuższej perspektywie – ryzyko spadku jakości świadczonych usług.
Ograniczenie działalności pozalekcyjnej — koszt strachu?
W obawie przed odpowiedzialnością prawną niektóre placówki rezygnują z organizacji zajęć dodatkowych. Dotyczy to nie tylko szkół, ale również domów kultury czy klubów sportowych. Brak jednoznacznych regulacji sprawia, że przedsiębiorcy i dyrektorzy wolą unikać ryzyka potencjalnych kar, co ogranicza dostęp dzieci do rozwijających aktywności.
Najwięcej wątpliwości budzi kwestia jednorazowych lub okazjonalnych współpracowników. Przykładowo, organizatorzy wycieczek szkolnych zastanawiają się, czy jednorazowo zatrudnieni przewodnicy turystyczni muszą przedstawiać zaświadczenia o niekaralności. Podobny problem mają instytucje kultury – aktorzy, muzycy czy animatorzy prowadzący warsztaty dla dzieci często pracują na zlecenie i w krótkim wymiarze czasowym. Brak precyzyjnych regulacji prowadzi do sytuacji, w której firmy muszą podejmować ryzykowne decyzje – balansując pomiędzy przestrzeganiem prawa a ograniczeniem zakresu działalności.
Rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie bardziej precyzyjnych przepisów wykonawczych, które jasno określałyby zakres podmiotów objętych obowiązkami oraz zasady ich realizacji. Alternatywnie, wprowadzenie centralnej platformy umożliwiającej szybkie i bezpłatne sprawdzenie osób pracujących z dziećmi mogłoby znacznie odciążyć przedsiębiorców, jednocześnie zapewniając ochronę dzieci. Jednak dopóki takich regulacji brak, przedsiębiorcy muszą działać w warunkach niepewności prawnej, co niewątpliwie wpływa na ich decyzje biznesowe i zakres oferowanych usług.
W odpowiedzi na liczne problemy praktyczne zgłaszane przez przedsiębiorców i instytucje, rząd planuje nowelizację "Ustawy Kamilka". Kluczowe propozycje mają na celu złagodzenie najbardziej kontrowersyjnych zapisów, a jednocześnie wprowadzenie większej przejrzystości w stosowaniu nowych regulacji. Zmiany te, jeśli zostaną przyjęte, mogą znacznie wpłynąć na funkcjonowanie placówek edukacyjnych, kulturalnych i firm współpracujących z dziećmi.
Co może zmienić nowelizacja?
Przygotowanie sie do zmiany wymaga nie tylko znajomości przepisów, ale także wdrożenia odpowiednich procedur i edukacji personelu.
Kluczowe kroki obejmują:
„Lex Kamilek" jest przełomową regulacją, której celem jest zapewnienie dzieciom najwyższego poziomu ochrony. Jednocześnie dla przedsiębiorców oznacza konieczność dostosowania działalności do rygorystycznych, ale zmieniających się wymogów. Planowane nowelizacje są szansą na uproszczenie tych procesów i złagodzenie obciążeń administracyjnych.
Pamiętaj – dostosowanie się do nowych przepisów to nie tylko obowiązek prawny, ale także inwestycja w bezpieczeństwo i zaufanie Twoich klientów. Jeśli chcesz mieć pewność, że prowadzony przez Ciebie biznes jest gotowy na zmiany, skontaktuj się z kancelarią Sawaryn i Partnerzy. Nasi eksperci pomogą Ci wdrożyć odpowiednie procedury, przeprowadzą analizę zgodności i zadbają, abyś mógł działać w pełnej zgodzie z prawem – bez stresu i ryzyka. Skontaktuj się z nami już dziś, aby uzyskać kompleksowe wsparcie!
