Vesting jest to bardzo popularna metoda motywowania założycieli spółek, managerów czy innych kluczowych pracowników do pracy i poświęcenia na rzez firmy.
Z reguły polega na obietnicy otrzymania przez nich akcji lub udziałów, co w założeniu motywuje do pracy i wiąże taką osobę ze spółką.
Może być stosowany w spółkach z o.o. spółkach akcyjnych czy prostej spółce akcyjnej, a nawet spółce komandytowo-akcyjnej.
Poniżej w artykule przedstawiam informacje czym jest i jak działa vesting.
Formalnie więc vesting jest umownym zapisem (umową) uprawniającym do stopniowego obejmowania udziałów lub akcji w spółce kapitałowej po z góry ustalonej, i najczęściej bardzo atrakcyjnej, cenie oraz po upływie określonego czasu (tzw. cliff period).
Jest to świetne narzędzie do motywowania założycieli start-upów lub menadżerów spółki do bardziej efektywnej pracy i jego głównym celem jest ograniczenie ryzyka związanego z ich odejściem ze spółki.
Można założyć, ze manager czy założyciel przed którym stoi perspektywa otrzymania dodatkowych udziałów spółki będzie mniej chętny do jej opuszczenia.
W przypadku inwestycji w start-up klauzula vestingowa jest wręcz nieodzownym elementem, bowiem doświadczony, zmotywowany i zdolny do realizacji celów projektu założyciel czy manager jest najcenniejszą wartością dla inwestora w całym procesie inwestycyjnym.
Objęcie określonej puli udziałów lub akcji może (a nawet powinno) być uzależnione od spełnienia określonych (istotnych z punktu widzenia spółki) warunków tj., od przepracowanego w spółce czasu oraz realizacji założonych celów takich jak określony wartości spółki, zwiększenie obrotów itp.
Wcześniejsza rezygnacja z pracy lub z pełnionej funkcji lub też zaistnienie innych negatywnych, przewidzianych w klauzuli vestingowej okoliczności, pozbawia uprawnioną osobę prawa do nabycia przydzielonej jej puli udziałów lub akcji, a nawet, przy odpowiednim skonstruowaniu zapisów umownych, może pozbawić ją już nabytych udziałów lub akcji.
A więc vesting może działać na zasadzie i kija i marchewki jednocześnie.
Warto zaznaczyć, że zapisy klauzuli vestingowej, aby mogły być skuteczne, muszą być bardzo precyzyjne i nie budzące żadnych wątpliwości.
Zazwyczaj tego typu klauzule zamieszczane są w umowach założycielskich, umowach inwestycyjnych lub też towarzyszą umowie lub statutowi spółki.
Jeżeli vesting nie jest wprowadzony na tym etapie – można to zrobić poprzez zawarcie odrębnej umowy vestingowej. Nie jest to metoda gorsza, należy jednak zadbać, by postanowienia umowy vestingowej były wykonalne – skoro obiecamy danej osobie nabycie akcji czy udziałów w spółce, musimy mieć pewność że te akcje/udziały zostaną dla niej wyemitowane itp.
Ważne więc by powiązać umowę vestingu z innymi aktami i postanowieniami w spółce.
Vesting może być urzeczywistniony na wiele sposobów, ale najczęściej spotykanymi są podwyższenie kapitału zakładowego i utworzenie nowych udziałów lub emisja nowych akcji. Rzadziej zdarza się, że do realizacji vestingu dochodzi w drodze sprzedaży udziałów lub akcji już istniejących.
Konstruowanie klauzuli vestingowej należy rozpocząć od ustalenia okresu obowiązywania klauzuli, który zazwyczaj wynosi od 2 do 5 lat. Następnie tworzy się harmonogram nabywania praw do udziałów lub akcji. I tu możemy rozróżnić vesting, który uzależniony jest od określonych (wspomnianych powyżej) warunków lub tzw. vesting uproszczony, który polega po prostu na przyporządkowaniu określonej liczby udziałów lub akcji do liczby lat.
Obie te formy vestingu można także łączyć. Najbardziej korzystnym rozwiązaniem dla inwestora jest rozwiązanie, w którym założyciel lub menadżer na początku otrzymuje niewielką liczbę udziałów lub akcji, a resztę po upływie określonego czasu.
Można także ustalić, że część pakietu udziałów lub akcji będą nabywane przez okres vestingu, a pozostała część dopiero po nabyciu spółki przez inwestora strategicznego (branżowego).
Przeciwieństwem vestingu jest reverse vesting, czy vesting odwrócony.
To rozwiązanie polega na tym, że menedżer już na samym początku otrzymuje całą ustaloną pulę udziałów lub akcji. W przypadku zaistnienia określonych w klauzuli negatywnych okoliczności menedżer te udziały lub akcje traci.
Zasada motywacji jest więc odwrócona – uprawniona osoba od razu nabywa całość akcji, a następnie musi się starać i wypełniać cele by całość tych akcji zatrzymać.
W tym przypadku bardzo istotne jest precyzyjne skonstruowanie postanowień nie tylko samej klauzuli reverse vestingowej, ale także np. postanowień umowy spółki lub statutu spółki (w przypadku przyjęcia rozwiązania polegającego na utracie przez menadżera udziałów lub akcji w drodze ich umorzenia).
To bardzo ważne, by spółka miała możliwość odebrania lub umorzenia udziałów / akcji, które zgodnie z umową manager powinien oddać. Brak zawarcia odpowiednich postanowień może doprowadzić do sytuacji, gdy odebranie tych udziałów/akcji będzie bardzo trudne lub nawet niemożliwe.
Innym rodzajem vestingu jest vesting przyśpieszony, z którym mamy do czynienia w przypadku zajścia istotnej okoliczności. W takim przypadku okres działania klauzuli vestingowej może zostać skrócony.
Istotną okolicznością może być:
Klauzulę vestingu przyśpieszonego stosuje się w celu zabezpieczenia interesów inwestora i jego wyjścia z inwestycji.
W przypadku zaistnienia w klauzuli okoliczności założyciel lub menadżer mogą otrzymać albo 100% umówionego pakietu udziałów lub akcji lub jakąś określoną ich część.
Zabezpieczenia dla wspólników lub akcjonariuszy oraz inwestora.
W trakcie konstruowania klauzuli vestigowej warto, aby wspólnicy lub akcjonariusze zabezpieczyli interesy swoje oraz interesy spółki. Do takich zabezpieczeń należą:
Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów lub akcji polega na przyznaniu dotychczasowym wspólnikom lub akcjonariuszom prawa do nabycia, w pierwszej kolejności, przysługujących założycielowi lub menadżerowi udziałów lub akcji. Taki zapis w umowie lub statucie spółki zabezpiecza wspólników lub akcjonariuszy przed wejściem do spółki niepożądanej osoby.
Lock-up polega na zamknięciu założycielowi lub menadżerowi możliwości sprzedaży swoich udziałów lub akcji przez określony czas co z jednej strony zatrzymuje założyciela lub menadżera w spółce, a z drugiej strony daje wspólnikom lub akcjonariuszom czas na zgromadzenie środków na nabycie jego udziałów lub akcji.
Umowa spółki lub statut spółki mogą przewidywać, że założyciel lub menadżer będą musieli uzyskać zgodę określonego organu spółki na sprzedaż swoich udziałów lub akcji. W praktyce oznacza to zamknięcie możliwości sprzedaży udziałów w przypadku odmowy właściwego organu i zmuszenie założyciela lub menadżera do negocjacji ze wspólnikami lub akcjonariuszami spółki.
Klauzula good leaver/bad leaver polega na uregulowaniu kwestii odejścia założyciela lub menadżera w określonych sytuacjach.
Good leaver oznacza założyciela lub menadżera odchodzącego w sytuacjach pozostających poza jego kontrolą np. w przypadku śmierci lub niezdolności do pracy – lub – osiągnięcia określonego celu.
Bad leaver oznacza założyciela lub menadżera odchodzącego za spółki w okolicznościach uzasadniających jego zwolnienia ze spółki w przypadku naruszenia określonych klauzul umownych takich jak np. zakaz konkurencji. Bad leaver może jednak oznaczać też odejście przed upływem minimalnego okresu czy w przypadku braku osiągnięcia określonych w umowie vestingowej wskaźników (KPI).
W takich przypadkach zapisy umowne muszą rozstrzygać kwestię co się dzieje z udziałami lub akcjami takiego założyciela lub menadżera i na jakich zasadach (najczęściej mniej korzystnych) ich udziały lub akcje są nabywane.
Ogólna zasad jest dość prosta – „good leaver” może z reguły zachować większość lub nawet całość udziałów/akcji, a „bad leaver” traci część lub nawet wszystkie udziały/akcje. Szczegóły powinna regulować oczywiście umowa i treść klauzuli vestingowej.
Z punktu widzenia założyciela lub menadżera istotnym jest, aby porozumienie regulujące klauzulę vestingową zostało zawarte z każdym ze wspólników lub akcjonariuszy oraz ze spółką.
Tylko w ten sposób można zapewnić wykonalność klauzuli vestingowej. W przeciwnym wypadku może dojść do sytuacji, w której spółka – zależna przecież od głosów swoich udziałowców czy akcjonariuszy – nie będzie w stanie wyemitować akcji / udziałów obiecanych w umowie vestingowej… do takiej sytuacji oczywiście nie można doprowadzić.
Odpowiednia treść umowy pozwala na uregulowanie następujących kwestii:
a więc w skrócie – pozwala na rzeczywiste wykonanie umowy vestingowej.
Wprowadzenie vestingu nie jest łatwe, konieczne jest zgranie wszystkich elementów decyzyjnych – zarządu, wspólników i treści samej umowy – tak, by umowa gwarantowała prawa i zabezpieczała wykonanie obowiązków każdej ze stron.
Z drugiej strony, nieprzypadkowo vesting stał się tak popularnym narzędziem w spółkach.
Pozwala realnie zaangażować managerów czy pracowników w życie i wynik finansowy spółki. Wprowadzenie vestingu możliwe jest właściwie w każdej spółce kapitałowej. Do tej pory odbywało się to głównie w spółkach z o.o. i akcyjnych. Jeżeli planujesz oprzeć model biznesowy Twojej działalności właśnie o vesting, być może najlepszą formą będzie prosta spółka akcyjna, która pozwala na proste i szybkie emitowanie akcji.
W każdym przypadku zainteresowania vestingiem – zapraszamy do kontaktu, chętnie pomożemy.
